Zablokowane Día de los Muertos, czyli Święto Zmarłych w Meksyku

Laureanka · 28 Czerwca 2024

Podczas gdy w Polsce obchodzone jest Święto Wszystkich Świętych i Zaduszki, w Stanach Zjednoczonych i coraz częściej w Europie Halloween, w Meksyku w tym samym czasie odbywa się Día de los Muertos, czyli Święto Zmarłych. Idea i założenia tego święta są podobne jak w przypadku odpowiednika obchodzonego w Polsce, jednak charakter i podejście do obchodów Día de los Muertos to zasadnicza różnica. Polskie święto ma smutny charakter, natomiast meksykańskie święto to festiwal śmierci, kolorów i zabawy. Wynika to z zupełnie innego podejścia Meksykanów do spraw życia i śmierci. Według wierzeń Meksykanów, właśnie 1 i 2 listopada dusze ich zmarłych mogą wrócić do swoich bliskich, ale nie w celu straszenia ich i nawiedzania, ale po to, by móc spędzić z nimi czas przy wspólnej zabawie. 1 listopada to dzień, w którym wspominane są duszę zmarłych dzieci, natomiast dorosłym poświęcony został 2 dzień listopada. W tym czasie na cmentarzach zamiast tysięcy zniczy panuje radosna atmosfera, zabawa i rodzinna fiesta (w przeciwieństwie do Halloween nie chodzi tutaj o wprowadzanie elementów grozy). Przeważają różnorodne kolory, świece, świeże kwiaty i kadzidła. Día de los Muertos może kojarzyć się z amerykańskim Halloween, jednak jest to błędne skojarzenie. Istotą meksykańskiego święta jest znaczenie duchowe i religijne - dla Meksykanów jest to element ich tożsamości narodowej, co zostało dostrzeżone i uznane przez UNESCO, jako niematerialne dziedzictwo kulturowe ludzkości.

Geneza święta

Día de los Muertos wywodzi się z czasów prekolumbijskich (mniej więcej 3000 lat wstecz). Święto Zmarłych miało duże znaczenie w społecznościach indiańskich, które zamieszkiwały tereny Ameryki na długo przed pojawieniem się katolików. Tradycja tego święta przetrwała nawet czasy, które nadeszły wraz z wiekiem XVI. Były to czasy ekspansji hiszpańskich konkwistadorów, którzy wypłynęli do nowego świata z misją kolonizacji i nawrócenia miejscowej ludności na wiarę chrześcijańską. Miejscowa religia została uznana za świętokradczą, jednak obchody Dnia Zmarłych nie zostały zniesione - nastąpiła tylko ewolucja pod pewnymi względami, na skutek czego święto przyjęło niektóre elementy chrześcijańskie. Zmieniła się także data święta. Początkowo święto było obchodzone w sierpniu i trwało cały miesiąc, ale zostało przeniesione na początek listopada tak, aby zbiegało się to z chrześcijańską tradycją obchodzenia Dnia Wszystkich Świętych. Meksykanie zdołali zachować swoje tradycyjne wierzenia w niezmienionej formie i po dziś dzień łączą je także z chrześcijańskimi dogmatami.

Tradycje związane ze świętem

Obchody Święta Zmarłych wiążą się z corocznym respektowaniem lokalnych tradycji. Jednym z najistotniejszych symboli obchodów Día de los Muertos jest pan de muerto. Jest to rodzaj słodkiego, drożdżowego pieczywa, które najczęściej ma na sobie dwa lub więcej przecinających się wałeczków z ciasta, mające imitować skrzyżowane kości. Różne formy przewidują także motyw czaszki na wypieku. Można spotkać je w meksykańskich sklepach, piekarniach i placach targowych już na kilka tygodni przed 1 listopada. Początków tradycji pan de muerto badacze doszukują się już w zwyczajach Azteków, którzy dla swoich bogów i zmarłych piekli figurki z amarantusowego ciasta. W krajach starego kontynentu, z okazji Święta Zmarłych przyrządzało się małe lub duże bochenki przeznaczone dla dusz bliskich. Bez względu na korzenie tego zwyczaju, Meksykanie nie wyobrażają sobie swojego święta bez pan de muerto.

Pan de muerto to obowiązkowy element ofrendy, czyli ołtarzyka przygotowanego na cześć zmarłych osób. Tradycja wyraźnie wskazuje, że ofrenda musi mieć 7 stopni, czyli tyle, ile dusza zmarłego musi pokonać, aby zaznać wiecznego spokoju. Określone też jest, co konkretnie musi znaleźć się na poszczególnych stopniach np. na pierwszym wizerunek świętego, na trzecim sól dla dzieci z czyśćca, na szóstym zdjęcie zmarłej osoby. Oprócz tych przedmiotów umieszcza się także butelkę alkoholu, pan de muerto, wodę, cygara, a w przypadku dusz dzieci - zabawki. W rzeczywistej praktyce z ilością stopni i ich zawartością bywa różnie. Nie zmienia to jednak faktu, że ofrenda jest tak spopularyzowanym podczas tego święta symbolem, jak choinka na święta Bożego Narodzenia.

Kolejnym tradycyjnym elementem związanym z Día de los Muertos są czaszki nazywane calaveras. Nazwa odnosi się do cukrowych czaszek, które są elementem ofrendy. Calaveras mogą być dekorowane takimi przedmiotami jak kolorowa folia, lukier, koraliki, a czasami nawet pióra. Podczas ich produkcji czasami dodaje się czekoladę, a nawet tequilę. Występują w wielu kolorach. Calaveras mogą być jadalne lub nie, w zależności od tego, z czego zostały wykonane - może to być cukier lub nawet glina.

W te dni Meksyk ozdobiony jest w wiele ornamentów, a także figurek przedstawiających La Catrinę - postać symbolizującą śmierć, będąca odpowiednikiem naszej kostuchy. La Catrina to kobieta bez powłoki, ubrana w elegancką, arystokratyczną suknię i duży elegancki kapelusz z piórami. Symbolizuje ona kontakt z duchami zmarłych członków rodziny i przyjaciół. Figurki La Catriny mogą przybierać różne formy, nie muszą to być wizerunki osób. Wzory nawiązujące do niej (kościotrupy, czaszki) mogą być nanoszone na zwierzęta, ceramikę, tkaniny i inne przedmioty codziennego użytku.

Parady? Tak - wydawać by się mogło, że parady są tradycją, która w kontekście Día de los Muertos obchodzona jest już od wielu lat. Nic bardziej mylnego. Stolica Meksyku dorobiła się tej tradycji całkiem niedawno za sprawą filmu z Jamesem Bondem pt. "Spectre", w którym to otwierająca scena filmu ma miejsce w Mexico City właśnie podczas Día de los Muertos i zorganizowanej z tej okazji ulicznej parady. Za sprawą tego filmu podczas parady można zaobserwować olbrzymie kościotrupy, muzykę na żywo, fajerwerki i tłum elegancko ubranych mężczyzn i kobiet w stroje wspomnianej La Catriny.

Podczas meksykańskiego święta nie można zapomnieć o wspólnym biesiadowaniu w gronie rodziny i przyjaciół. W tym czasie rodzina i znajomi zmarłego jedzą, wspominają, piją tequilę i świętują życie. Tradycją jest niezamykanie drzwi, ponieważ nigdy nie wiadomo kto może przyprowadzić ze sobą duszę ukochanej zmarłej osoby. Po wspólnych wspomnieniach rodziny przenoszą się na cmentarze, biorąc ze sobą kosze jedzenia i nierzadko spędzają tam całą noc, aby na tle ozdób, ornamentów i wymalowanych czaszek na twarzach ludzi, przy muzyce oddać się zabawom i wspomnieniom tych, którzy już odeszli. Tajemnicą Meksykanów jest to, co dzieje się z jedzeniem i alkoholem pozostawionym na grobach zmarłych, gdy wszyscy rozejdą się już do domów. Miejscowi utrzymują, że wszystko zostaje spożyte przez zmarłych.

Radość z celebrowania święta przez Meksykanów sprawia, że w święcie Día de los Muertos jest coś niezwykłego. Coś, co sprawia, że nawet będąc obserwatorem można odczuć atmosferę radości i celebracji życia. Sposób oddawania czci zmarłym przez ludność Meksyku sprawia, że odczuwają oni ich obecność wśród nich, a to również za sprawą przekonania, że człowiek żyje tak długo, jak długo żyje pamięć o nim.

Źródła:

https://r.pl/blog/nietypowe-swieto-w-meksyku-poznaj-día-de-muertos

https://ciekawostkihistoryczne.pl/2022/11/01/dia-de-los-muertos-meksykanskie-swieto-zmarlych/

https://solisci.pl/dia-de-los-muertos-czyli-swieto-zmarlych-po-meksykansku/

https://www.cerames.pl/india-no2-tradycyjna-figura-la-catrina-z-meksyku-29596.html

Edytowane 28 Czerwca 2024 przez Laureanka