Zablokowane Zaburzenia lękowe i leczenie za pomocą hipnozy

Sharana · 24 Czerwca 2024

Wprowadzenie

Witajcie. Prezentowany przeze mnie artykuł tym razem porusza kwestie istnienia lęku w życiu człowieka i przedstawia sposoby radzenia sobie z tą emocją za pomocą zjawiska hipnozy. Omówione są tutaj kwestie terminologiczne, objawy lęku, wyjaśnienie pojęcia hipnozy, jej przebieg i przykładowe zaburzenia i schorzenia, z którymi można sobie radzić poprzez hipnozę. Zapraszam do czytania.

Terminologia lęku

Termin lęk wywodzi się od łacińskiego słowa anxietas, które oznacza nieprzyjemny stan emocjonalny związany z przewidywaniem nachodzącego z zewnątrz lub pochodzącego z wewnątrz organizmu niebezpieczeństwa, objawiający się jako niepokój, uczucie napięcia, skrępowania, zagrożenia. Często zestawia się go z pokrewną emocją, jaką jest strach, jednak czynnikiem odróżniającym lęk od strachu jest fakt, że lęk jest procesem wewnętrznym, który nie jest związany z bezpośrednim zagrożeniem lub bólem. Strach natomiast jest podstawową, automatyczną reakcją na jakiś szczególny obiekt, sytuację lub okoliczność, obejmującą spostrzeżenie rzeczywistego lub potencjalnego zagrożenia. W przypadku strachu człowiek dobrze wie, czego się boi i zna czynnik wywołujący reakcję. Podczas reakcji lękowej osoba nie zna jego źródła i nie jest świadoma danego bodźca wywołującego lęk. Reakcję adekwatną, która pojawia się w wyniku dostrzeżenia bodźca stanowiącego realne zagrożenie nazywamy więc strachem. Lęk to irracjonalna reakcja na jakiś nieistniejący bodziec lub reakcja na bodziec, który nie stanowi żadnego realnego zagrożenia. Dobrze obrazuje to definicja lęku, według której „lęk jest długotrwałym, złożonym stanem emocjonalnym, który pojawia się wtedy, gdy człowiek oczekuje, że jakaś przyszła sytuacja, zdarzenie albo okoliczność może się wiązać z dokuczliwym dla niego, niedającym się przewidzieć ani opanować zagrożeniem jego żywotnych interesów”. Z powyższej definicji wynika, że człowiek podczas reakcji lękowej fantazjuje na temat możliwych lub niemożliwych do zaistnienia sytuacji, które realnie nie istnieją w jego teraźniejszości. Z tego względu charakterystyczną cechą reakcji lękowej jest nieadekwatność w odniesieniu do obecnej sytuacji danej osoby.

Lęk jest jedną z ośmiu emocji podstawowych i bierze czynny udział w kształtowaniu psychiki człowieka, przez co należy traktować go jako reakcję zupełnie naturalną. Przez odczuwany dyskomfort uczucie lęku jest najczęściej opisywane jako negatywne doświadczenie. Mimo to, lęk pełni w życiu człowieka funkcję chroniącą. Funkcja ta mobilizuje zasoby psychiczne i fizyczne człowieka do działania w celu przezwyciężenia zagrożenia. Z innego punktu widzenia - powstrzymuje człowieka przez podjęciem działań, które mogłyby być dla niego zagrażające.

Objawy lęku

Lęk jest emocją, która może pojawić się w każdym momencie ludzkiego życia i może dotyczyć praktycznie każdego aspektu aktywności człowieka, przez co może przybierać wiele form różniących się od siebie. Choroby i zaburzenia psychiczne są uporządkowane w systemach ICD i DSM. Systemy te są co jakiś czas aktualizowane i obecnie wyróżniają kilkadziesiąt odmian lęku wliczając w to zaburzenia, w których lęk jest objawem jedynie współistniejącym. Patrząc na te wszystkie zaburzenia łącznie, dostrzec można wyłaniającą się grupę najczęściej występujących objawów w sytuacji lękowej. Objawy te są przyporządkowane do czterech grup. Są to objawy poznawcze, somatyczne, emocjonalne i behawioralne. Objawy te powodują, że człowiek inaczej myśli, odczuwa i zachowuje się, niż w momencie, gdy lęku nie doświadcza. Konfiguracja objawów lękowych zależy od rodzaju lęku występującego u danego człowieka. W przypadku gdy lęk trwa długo, stopniowo zmienia się on w zaburzenie lękowe, zmieniając funkcjonowanie człowieka na wielu poziomach, nie tylko na tych, które jesteśmy w stanie zaobserwować lub ustalić poprzez wywiad. W aspekcie biologicznym zachodzi wiele zmian w strukturach organizmu. Na poziomie układu genetycznego dochodzi do wygaszania niektórych genów i aktywacja genów odpowiedzialnych za trwałe zwiększenie poziomu neuroprzekaźników takich jak kortyzol czy adrenalina, w konsekwencji czego nadwyżka kortyzolu powoduje degradację obszaru hipokampu zmniejszając jego rozmiar, przez co pogarsza się pamięć czy zdolności kognitywne. Dodatkowymi zmianami są: zmniejszenie objętości lewej kory oczodołowo-czołowej i uszkodzenie połączeń neuronalnych między lewą korą oczodołowo-czołową a ciałem migdałowatym, skutkiem czego jest upośledzenie zdolności człowieka do świadomego rozpoznawania sytuacji stanowiących realne zagrożenie i brak zdolności do odróżniania ich od sytuacji niestwarzających zagrożenia.

Oprócz zmian w strukturze mózgu człowieka, zaburzenia lękowe objawiają się także zmianami w obszarze wegetatywno-endokrynnym. Następuje obniżenie sprawności układu immunologicznego, skutkiem czego jest obniżenie odporności organizmu i podatność na pojawianie się zaburzeń somatycznych takich jak: zaburzenia układu trawienia, choroba wrzodowa, zaburzenia układu krążenia, alergie, choroby skóry czy astma. Podsumowując, objawy lęku objawiają się w różnych aspektach funkcjonowania człowieka i w dużym stopniu wpływają na wydajność ludzkiego organizmu.

Czym jest hipnoza?

Współcześnie hipnoza jest określana jako autonomiczny stan świadomości będący na pograniczu snu i jawy. To specyficzny stan zmienionej uwagi, który może zostać wywołany przez inną osobę (najczęściej przez osobę zwaną hipnotyzerem) lub pojawiać się samoistnie. Podczas hipnozy reakcje człowieka mogą pojawiać się spontanicznie lub w odpowiedzi na określone bodźce. Jest to stan, w którym możemy zajrzeć w głąb naszej podświadomości. W ten sposób można komunikować się z umysłem w celu zmiany przekonań, nawyków, a także uwolnić się od stresu, leków i znaleźć ukojenie w trudnych sytuacjach. W trakcie hipnozy nasze ciało i umysł są w stanie głębokiego relaksu, a dodatkowo umysł jest wtedy bardziej podatny na sugestie. Hipnoza definiowana jest też na bardziej naukowej płaszczyźnie. Najbardziej rozpowszechnionym sposobem definiowania hipnozy jest ujmowanie jej w ramach różnych koncepcji dysocjacji osobowości. Zgodnie z tą koncepcją, składnikiem osobowości i umysłu są podsystemy, które w normalnych warunkach sterowane są przez centralną strukturę kontrolną. W normalnym stanie świadomości są one zintegrowane, jednak podczas hipnozy ulegają one rozdzieleniu i na różnym poziomie są zdolne do niezależnego i wielopoziomowego reagowania na sugestie hipnotyzera.

Hipnoza została dokładniej analizowana w XX wieku przez amerykańskich badaczy. Paul Young jako pierwszy zastosował metodę eksperymentalną i badania statystyczne do analizy tego zjawiska. Doszedł do wniosku, że stan hipnotyczny to jedynie zmodyfikowany stan normalnej świadomości. Różnica w porównaniu z normalnym stanem czuwania polega na tym, że w stanie hipnozy istnieje silna tendencja do przyjęcia z pełnym zaangażowaniem sugerowanej postawy umysłowej. Stwierdził również, że w stanie hipnozy zwiększa się poziom odporności na ból i zmęczenie, a dodatkowo pojawiała się możliwość przypominania sobie zdarzeń zapomnianych z przeszłości.

Stan hipnotyczny nie jest narzędziem terapeutycznym lub diagnostycznym samym w sobie. Nie ulega wątpliwości, że stanowi hipnotycznemu można przypisać działanie relaksacyjne - jeśli wziąć pod uwagę terapeutyczną siłę odprężenia, to hipnoza w tym rozumieniu oddziałuje leczniczo. Zasadniczo hipnoza jest specyficznym stanem psychofizycznym, który umożliwia pełniejsze rozumienie funkcjonowania organizmu i zachodzących w nim procesów oraz ingerowanie w jego działanie. Hipnodiagnoza polega na wykorzystaniu transu hipnotycznego w procesie diagnozowania na przykład poprzez wydobywanie odległych czy ukrytych wspomnień powstałych np. w wyniku traumy, a istotnych dla procesu leczenia na drodze regresji, prowadzenie wywiadu w stanie hipnotycznym. Natomiast psychoterapia wykorzystująca zjawisko hipnozy (hipnoterapia) posługuje się tym stanem, by zwiększać dobrostan psychiczny lub fizyczny, zatem pomaga w odzyskaniu zdrowia psychicznego i/lub fizycznego.

Jak przebiega proces hipnozy?

Przeprowadzenie hipnozy składa się z kilku etapów:

1. Rozmowa wstępna z zainteresowaną osoba.

2. Ułożenie hipnotycznej osoby w odpowiedniej pozycji.

3. Wprowadzenie w trans.

4. Pogłębienie transu.

5. Wyprowadzenie z transu.

Rozmowa wstępna jest istotna z punktu widzenia hipnotyzera, ponieważ pozwala mu zorientować się, jakie wyobrażenie o hipnozie ma osoba zainteresowana. Jeśli chodzi o pozycję, osoba może leżeć lub siedzieć. Ważne jest to, żeby pozycja była wygodna i bezpieczna. Istnieją różne techniki wprowadzania człowieka w trans. Do najczęściej stosowanych należą: technika Bernheima oraz technika fiksacji wzroku. W ramach tej pierwszej techniki - wmawiamy osobie hipnotyzowanej ociężałość powiek, senność i brak możliwości otwarcia oczu. Następnie przechodzimy do ociężałości nóg i reszty ciała. Wszystkie sugestie należy wymawiać monotonnym głosem, aby dążyć do opanowania uwagi hipnotyzowanego. Technika fiksacji wzroku polega natomiast na wpatrywaniu się osoby hipnotyzowanej w jakiś przedmiot trzymany mniej więcej 30 centymetrów przed jej oczami. Celem tej techniki jest znużenie osoby hipnotyzowanej i spowodowanie, aby oczy same się zamknęły. Gdy oczy się zamkną postępujemy dalej tak jak w technice Bernheima. Najtrudniejszym etapem jest pogłębienie transu, czyli przejście z fazy lekkiej do głębokiej. Nie jest możliwe osiągnięcie tego etapu u każdej osoby. Polega to na tym, że podajemy coraz trudniejsze sugestie do wykonania. Ostatnim etapem jest wyjście z transu. Jest to prosty etap, wystarczy podać sugestie odliczenia do pięciu i zasugerować wyjście z transu po liczbie 5.

Wykorzystanie hipnozy w leczeniu zaburzeń i powiązania z psychoanalizą

Przełomem w dziejach hipnozy była działalność Zygmunta Freuda, twórcy psychoanalizy. Hipnozę stosował on regularnie i nastawiony był na osiąganie jasno określonych celów, takich jak usuwanie zaburzeń nękających pacjenta.

Poprzez stan indukcji hipnotycznej był on w stanie kontaktować się z nieświadomą strukturą osobowości swoich pacjentów odpowiedzialną za objawy chorobowe, dzięki czemu zaczął osiągać sukcesy. Z biegiem czasu odrzucił hipnozę jako narzędzie odblokowywania stłumionych wspomnień. Zamiast tego zajął się praktykowaniem techniki wolnych skojarzeń i interpretacją snów. Hipnoza najpierw straciła na popularności wraz z rozwojem psychoanalizy, jednak z biegiem lat i to uległo zmianie. Od początku lat pięćdziesiątych XX wieku hipnozę uważa się za jedno z bardziej efektywnych narzędzi stosowanych do modyfikacji zachowania i leczenia. Hipnozę zalicza się do objawowych technik psychoterapeutycznych.

Przykłady zastosowania hipnozy w leczeniu schorzeń

Hipnoza ze względu na coraz szersze zastosowanie w medycynie i psychoterapii zajmuje szczególne miejsce. Jest ona stosowana w leczeniu chorób o podłożu psychosomatycznym, emocjonalnym oraz typowo somatycznym. Pozwala skutecznie redukować stres, zwiększać poczucie własnej wartości, a także stosowana jest w leczeniu zaburzeń lękowych. Dobrze sprawdza się również w przypadku problemów laryngologicznych, położniczych, chirurgicznych i stomatologicznych. Wyróżnia się następujące obszary pracy z pacjentem w hipnozie:

1. Psychiatria:

- zaburzenia depresyjne

- zaburzenia zachowania

- zaburzenia nerwicowe (lęk, reakcja na stres, fobie)

- zaburzenia adaptacyjne

- zaburzenia nawyków i popędów

- patologiczny hazard

- uzależnienia

- zaburzenia odżywiania się

- dysfunkcje seksualne

- nieograniczone zaburzenia snu

2. Stomatologia (redukcja lęku przed zabiegiem)